Avrupa Parlamentosu ve AB Üye Devletleri, Gıda ve Tekstil Atıklarının Azaltılması İçin Ortak Bir Yol Haritasında Uzlaştı
Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birliği Konseyi, AB Atık Çerçeve Direktifi’nin özellikle gıda israfı ve tekstil atıklarıkonularında hedef odaklı bir şekilde revize edilmesi üzerinde ön anlaşmaya vardı. Komisyonun ilgili önerisi, 2023 yazında sunulmuştu. Yapılan düzenlemeler, AB genelinde döngüsel ekonomiyi teşvik ederken, sanayi ve tüketici alışkanlıklarında daha sürdürülebilir uygulamalara geçişi amaçlıyor.
AB Çevre, Dayanıklı Su Kaynakları ve Rekabetçi Döngüsel Ekonomi Komiseri Jessika Roswall, anlaşmayı şu sözlerle değerlendirdi:
„Tekstil ve gıda sektörlerinde çok değerli kaynaklar israf ediliyor. Bu nedenle, yasa koyucularla birlikte bu durumu değiştirecek bir yol bulduğumuz için mutluyum. Yeni düzenlemeler, tekstil atıkları için ortak bir iç pazar oluşturmayı kolaylaştıracak ve bu atıkların yönetimine yönelik yenilikçi yatırımları teşvik edecek.“
Gıda İsrafında Azalma ve Sürdürülebilir Üretim İçin Ortak Kurallar
Gıda israfını önlemeye yönelik olarak, AB üye devletleri 2030 yılına kadar aşağıdaki hedeflere ulaşmayı taahhüt etti:
- Üretim ve işleme aşamalarında %10 oranında israfın azaltılması
- Perakende ve tüketici seviyelerinde kişi başına %30 israf azaltma
AB Komisyonu, bu hedeflere ulaşılması için üye devletleri AB Gıda Kaybı ve İsrafı Platformu aracılığıyla en iyi uygulamaları paylaşmaya teşvik edecek. Ayrıca araştırma projeleri ve ilgili mali desteklerle israfla mücadele edilecek.
Gıda israfının mali ve çevresel boyutları göz önüne alındığında:
- AB genelinde her yıl 59 milyon ton gıda atığı oluşuyor.
- Bu atıkların sebep olduğu karbon emisyonu 252 milyon ton CO₂ seviyesine ulaşıyor.
- Gıda israfı, AB ekonomisine yıllık 132 milyar euro kaybettiriyor.
- Evlerde gereksiz harcamalar ve işletmelerde kaynak kayıpları, bu zararın büyük bir kısmını oluşturuyor.
Tekstil Atıklarında Üretici Sorumluluğu: “Kirleten Öder” İlkesi Devrede
Yenilenen direktif ile her üye ülke, tekstil ve ayakkabı ürünlerinde genişletilmiş üretici sorumluluğu (EPR) sistemini uygulamaya koyacak. Buna göre:
- Üreticiler, pazara sundukları ürünlerin kullanım ömrü sonunda ortaya çıkan atıkların yönetiminden sorumlu olacak.
- Firmalar, toplama, ayrıştırma, yeniden kullanım ve geri dönüşüm süreçlerini finanse edecek.
- Bu durum, daha dayanıklı ve kolayca onarılabilir ürünlerin tasarlanmasını teşvik edecek.
Yeni kurallar ayrıca:
- Yasa dışı tekstil atığı ihracatına karşı önlemler içeriyor.
- Kullanılmış tekstillerin sevkiyatı öncesinde “atık” ile “yeniden kullanılabilir” ürünlerin net tanımlarınıgetiriyor.
2020 yılında AB’de 6,95 milyon ton tekstil atığı üretilirken, bunun yalnızca 1,95 milyon tonu ayrı olarak toplandı. Yeterli önlemler alınmadığında, bu atıkların çoğu yakılıyor veya çöp sahalarına gönderiliyor.
NABU’dan Destek ve Eleştiriler: “Tekstil Sektörü Artık Sorumluluk Üstlenmeli”
Almanya’nın en büyük çevre örgütlerinden biri olan NABU (Almanya Doğa ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Birliği), AB’nin aldığı kararı memnuniyetle karşıladı.
NABU Tekstil Uzmanı Anna Hanisch yaptığı açıklamada şunları söyledi:
„Nihayet, tekstil atıkları konusunda net düzenlemeler geliyor ve ‘kirleten öder’ ilkesi uygulanıyor. Üreticiler, piyasaya sürdükleri ürünlerin atık yönetimi için finansal sorumluluk taşıyacak. Ancak, kanunda tekstil atıklarının önlenmesine dair bağlayıcı bir hedef belirlenmemiş olması büyük bir fırsat kaybıdır. Tekstil toplama depoları zaten dolup taşıyor. Üreticilerin kaynakları daha dikkatli kullanması ve atık miktarını azaltması için daha güçlü taahhütler gerekiyordu.“
Hanisch, özellikle minder ve yatak gibi ürünlerde bir düzenleme yapılmamasını eleştirerek şu bilgileri paylaştı:
- Almanya’da atık haline gelen yatakların %95’i yakılıyor.
- Daha uzun ömürlü ve geri dönüştürülebilir yatakların üretimi için yasal çerçeve eksik.
- Hanisch: „Minder ve yatak endüstrisi hazır bekliyor. Yatırım güvenliği sağlayacak düzenlemeler sektör için büyük bir fırsat olacaktır. Almanya hükümeti, bu konuda komşu ülkelerdeki iyi uygulamalardan örnek almalı.“
Bir Sonraki Adım ve Uygulama Süreci
Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi, anlaşmayı resmen onayladıktan sonra direktif:
- AB Resmi Gazetesi’nde yayımlandıktan 20 gün sonra yürürlüğe girecek.
- Üye devletlerin 20 ay içinde ulusal mevzuata uyum sağlaması gerekecek.
Almanya, düzenlemeyi hayata geçirmek için hazırlıklara başladı. Ancak, tekstil atıkları için ayrı toplama zorunluluğu halihazırda yürürlükte olsa da finansman konusundaki belirsizliklerin hızla giderilmesi gerekiyor.
Arka Plan: Neden Bu Kadar Önemli?
AB’nin yeni atık direktifi, döngüsel ekonomiyi hızlandırırken hem çevresel hem de ekonomik kayıpların önüne geçmeyi amaçlıyor:
- Her yıl Avrupa genelinde oluşan gıda israfı, sera gazı emisyonlarının %10’unu oluşturuyor.
- Tekstil endüstrisi, küresel su kirliliğinin en büyük ikinci kaynağı.
- Daha iyi atık yönetimi ile kaynak kullanımı optimize edilecek ve atıkların yakılmasının önüne geçilecek.
NABU ve diğer çevre kuruluşları, bu düzenlemelerin etkili olabilmesi için hızlı uygulamaların yanı sıra tüketici bilincinin artırılması ve şeffaf raporlama sistemlerinin devreye girmesini talep ediyor.
#Lebensmittelverschwendung #Textilabfälle #Kreislaufwirtschaft #Nachhaltigkeit #Herstellerverantwortung #Gıdaİsrafı #TekstilAtıkları #DöngüselEkonomi #Sürdürülebilirlik #ÜreticiSorumluluğu